فرهنگ یکی از مهم‌ترین عرصه‌های فعالیت و همچنین یکی از مغفول‌ترین و مظلوم‌ترین این عرصه‌ها در کشور است که دولت‌ها در مقاطع مختلف حق آن را آنچنان که باید ادا نکرده‌اند؛ دولت فعلی نیز از ابتدای کار، اولویت خود را مسائل اقتصادی و حل مشکلات به جا مانده از قبل قرار داد، در این میان برخی معتقدند کمتر به عرصه فرهنگ توجه شده و برخی دیگر می‌گویند دولت در این دوسالی که سکان مدیریت کشور را به دست گرفته، تلاش کرده درعرصه فرهنگ بسترسازی‌های مناسبی را در حوزه‌های مختلف به ‌خصوص مسئله تحقق عدالت فرهنگی انجام دهد.

با توجه به اینکه فرهنگ حوزه‌ای گسترده و متکثر است در یک گزارش به تلاش‌های قوه مجریه برای مطبوع کردن هوای فرهنگ در سه حوزه پرچالش‌تر پرداخته‌ایم. مسئله کاغذ و گرانی آن، تعطیلی سالن‌های تئاتر و بی‌رونقی اجراها و قهر مردم از سینما سه معضل مهمی بود که دولت رئیسی در رفع آن اقدامات مهمی انجام داد.

مسیر ملی شدن تولید کاغذ

پس از نوسان‌های ارزی و افزایش قیمت دلار، تولید کاغذ ملی اهمیت زیادی پیدا کرد، زیرا دولت نمی‌توانست با یارانه دولتی نیاز ناشران به کاغذ را تأمین کند و این روند موجب افزایش قیمت کاغذ، کتاب و در کل سخت‌تر شدن دسترسی به کتاب می‌شد. کاغذ به بحرانی تبدیل شد که از همان ابتدای کار استقرار دولت رئیسی، گریبان او و وزات ارشادش را گرفت. اسماعیلی، وزیر ارشاد در همان ابتدای کار بر حل مسائل و مشکلات کاغذ متمرکز شد و برای حل مشکلات کاغذ اقدامات کوتاه‌مدت و بلندمدت انجام داد؛ ورود محموله‌های بزرگ کاغذ با ارز بسیار مناسبی اقدام کوتاه‌مدت دولت برای مقابله با بحران کاغذ و پیمون مسیر خودکفایی و تولید کاغذ با اجرای چندین طرح، اقدامات بلندمدت دولت در این حوزه بود. از این رو فعالیت‌ها برای راه‌اندازی کارخانه کاغذسازی در ایران جدیت پیدا کرد.

به گفته روغنی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، دولت سیزدهم ظرفیت‌سازی برای تولید ۱۴۰هزار تن کاغذ تحریر را ایجاد کرده است. علاوه بر این، محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور در بازدید از سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب از ساخت یک کارخانه جدید کاغذ با ظرفیت ۲۵۰هزار تن در دولت سیزدهم خبر داده و گفته بود: با خرید تجهیزات و ایجاد زیرساخت‌های لازم، ساخت این کارخانه پیشرفت ۴۰درصدی داشته که در صورت راه‌اندازی می‌تواند کاغذهای بازیافتی را نیز با فناوری روز دنیا به کاغذ مناسب برای صنعت نشر تبدیل کند.

مخبر همچنین خبر داده بود: در کنار ساخت کارخانه‌های جدید به دنبال اختصاص زمین برای کشت درختان مخصوص تولید کاغذ نیز هستیم تا برای تولید محصولات، نیازی به قطع درختان موجود نباشد.

پس از این اخبار و تلاش‌های وزارت ارشاد در راستای ملی شدن تولید کاغذ، احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و امور دارایی اعلام کرد در راه ملی کردن این صنعت با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همراه خواهد بود و با ارائه تسهیلات به راه‌اندازی دوباره کارخانه‌های تولید کاغذ کمک خواهد کرد تا به حداکثر ظرفیت بازدهی خود نزدیک شوند.

جلوگیری از ارائه کاغذ به ناشرنماها

در ادامه حرکت حل مشکلات کاغذ، روند رسیدگی تخصیص منظم‌تر کاغذ به ناشران و جلوگیری از ارائه کاغذ به ناشرنماها پیگیری و اجرا شد. سامانه توزیع کاغذ به منظور تقویت و ارتقای نرم‌افزاری از هفته سوم خرداد ۱۴۰۱ در دسترس متقاضیان قرار گرفت و اعلام شد ناشران متقاضی دریافت کاغذ می‌توانند با مراجعه به سامانه توزیع کاغذ به نشانی paperds.ir درخواست خود را ثبت و از همان طریق نیز پیگیری کنند. به این صورت، ناشرانی که قوانین مربوط به نشر ازجمله تعداد انتشار کتاب و کسب مجوز را طی کرده بودند، می‌توانستند در این سامانه‌ها نام‌نویسی و از یارانه کاغذ استفاده کنند.

تئاتر جانی دوباره گرفت

تئاتر در چند سال اخیر احوال خوشی نداشت. پیک‌های کرونایی سبب تعطیلی تماشاخانه‌ها، لغو اجراها و خانه‌نشین شدن اهالی تئاتر شده بود. پس از فروکش کردن موج کرونا با واکسیناسیون عمومی، مشاغلی که از همه‌گیری آسیب جدی دیده بودند، باید سرپا می‌شدند. بازگشت به شرایط عادی در سال اول کمی دشوار بود اما با پایدار شدن شرایط، پای مردم به سالن‌های نمایش باز شد به‌طوری‌که مخاطبان تئاتر در یک سال گذشته، ۴.۵برابر افزایش یافتند.

به گفته کاظم نظری، مدیرکل هنرهای نمایشی در یک‌سال گذشته آثار نمایشی از یک‌هزار و ۹۳۱ اثر به ۴هزار و ۴۸۰ نمایش و تعداد مخاطبان آثار نمایشی هم در این مدت از ۷۱۹هزار و ۵۷ نفر به تعدادی بیشتر از ۳میلیون و ۲۴هزار و ۱۲۵ مخاطب رسیده است.

بلیت‌های تئاتر ارزان نیست و مردم بابت تماشای یک اثر نمایشی باید چند برابر بلیت سینما هزینه کنند، از این رو توقع تماشای اثری خوب و باکیفیت را دارند. آمارهای وزارت ارشاد در تمدید اجراهای خوب روی صحنه در سالی که گذشت، قابل تأمل است به‌طوری‌که تعداد اجراهای تمدید شده در سال اول دولت، ۱۴هزار و ۵۳۹ و در سال دوم به ۳۹هزار و ۲۸۹ اجرا رسید.

از آنجا که مسئله آموزش به‌ویژه نمایش‌نامه‌نویسی در رشد کیفی آثار تأثیر زیادی دارد، اداره کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد، توجه ویژه‌ای به آموزش رایگان داشته و با اعزام پیشکسوتان و هنرمندان نام‌آشنای عرصه تئاتر به استان‌های مختلف در یک‌سال گذشته، آن را عملیاتی کرد.

قرار دادن تئائر در سبد مصرفی خانوارها نیز مسئله مهمی است که وزارت ارشاد به دنبال توسعه آن است، هم با تولید آثار خوب و دیدنی و هم با توسعه سالن‌های نمایشی. صدور ۶۸مجوز برای تأسیس مؤسسات تک‌منظوره هنری، تنظیم آیین‌نامه برای اعزام گروه‌های نمایشی به خارج از کشور و پذیرش ۱۶گروه نمایش خارجی با ۱۸۶میهمان در جشنواره‌های بین‌المللی، تلاش‌های دولت برای تحقق این امر است.

از آنجا که حمایت از اهالی هنر به تولید آثار تماشایی منجر می‌شود، پوشش ۱۰۰هزار هنرمند تحت صندوق هنر که بخش زیادی از آن‌ها هنرمندان تئاتر هستند، بخشی از دغدغه‌های معیشتی اهالی این شاخه هنری را کم می‌کند، معرفی و تأمین اعتبار برای هنرمندان و صاحبان سالن‌های خصوصی به‌منظور گرفتن وام‌های ضروری در راستای پایداری و توسعه کسب‌وکار نیز در همین مسیر بوده که در یک سال گذشته ۱۸۶گروه از کمک‌هزینه حمایتی نمایشی در تهران و ۱۲۵گروه از کمک‌هزینه حمایتی هنرمندان در استان‌های دیگر بهره‌مند شدند.  

ساخت و راه‌اندازی ۲۵۰ سالن سینما

یکی دیگر از بخش‌های مهم حوزه فرهنگ و هنر، توجه به ملزومات سخت‌افزاری، زیرساخت‌های سینمایی و فراهم کردن شرایطی مطلوب برای ارائه آثار هنری است که مشخصاً در این بحث به راه‎اندازی، ساخت و تجهیز سالن‌های سینما اختصاص دارد. اتفاقی که از اوایل دهه۹۰ به‌طور جدی پیگیری شد و در یکی دو دهه اخیر با اینکه شاهد تغییر کاربری بسیاری از سالن‌های سینما و یا در مواردی با تخریب آن‌ها مواجه بودیم اما ساخت سالن‌های جدید و بازسازی برخی سالن‌های قدیمی و تجهیز آن‌ها به فناوری روز از اقدامات مفیدی بوده که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. یکی از سیاست‌های دولت سیزدهم و مشخصاً وزارت ارشاد و سازمان سینمایی، توسعه متوازن و ایجاد عدالت فرهنگی و تقویت زیرساخت‌های آن به‌خصوص در استان‌هاست.

براساس آماری که محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی اواسط تیرماه سال جاری اعلام کرده بود ۵۸۰سالن سینما در ۴۰سال گذشته در کشور ساخته شده؛ این در حالی است که دولت سیزدهم متعهد شده در مدت چهار سال ۴۰۰سالن به زیرساخت‌های سینمایی کشور اضافه کند که تاکنون ۲۵۰سالن آن ساخته و راه‌اندازی شده است. این اتفاق در حالی رخ داده که با پیگیری سازمان سینمایی از آغاز به کار دولت سیزدهم و با همکاری شهرداری‌ها، بخش خصوصی و حوزه هنری، بیش از ۲۵۰سالن سینمایی در سراسر کشور تکمیل و راه‌اندازی شده ‌است.

رئیس سازمان سینمایی کشور اواخر خردادماه عنوان کرده بود در ابتدای دولت سیزدهم، ۵۸۰سالن سینمایی در سطح کشور فعال بود و ۲۰۰سینمای دیگر نیز به این تعداد افزوده شده و شاهد فعالیت نزدیک به ۸۰۰ سینما هستیم.

با این حال هنوز هم شهرهای بسیاری هستند که از داشتن سالن‌های سینما محروم‌اند و یا اگر در برخی از آن‌ها تک سالنی هم وجود دارد، مدت‌هاست مورد استفاده قرار نگرفته و به نوعی مخروبه شده است. براساس آمار، در حال حاضر بیش از ۲۲۰شهرستان کشور با داشتن جمعیت ۵۰ تا ۱۰۰هزار نفر حتی یک سالن سینمایی ندارند. پیرو سیاست‌های مبتنی‌بر تمرکززدایی از عرصه سینما و دسترسی عمومی به امکانات فرهنگی، سازمان سینمایی برنامه‌هایی مبنی بر راه‌اندازی سالن‌های سینما در این شهرها با همراهی بخش خصوصی را در دستور کار خود قرار داده است.

از دیگر اقدامات دولت در این حوزه، تسهیل ورود بخش خصوصی به سینماسازی است. خزاعی در این باره تأکید کرده بود اگر بخش خصوصی وارد ساخت مجموعه‌های سینمایی شود از معافیت‌های مالیاتی بهره‌مند خواهد شد و همچنین در صورت ساخت سالن سینما در مجموعه‌های تجاری نیز معافیت‌های مالیاتی در نظر گرفته شده است.

سهم فرهنگ و هنر از بودجه کشور؛ فقط ۱.۵ درصد

۱.۵ درصد از بودجه کل کشور مربوط به حوزه فرهنگ و هنر است و توسعه زیرساخت‌ها و ساخت سالن‌ها نیز باید از محل همین بودجه انجام شود. گرچه به‌تازگی وزیر ارشاد به اقدام اخیر این وزارتخانه در بالا بردن جهشی بودجه فرهنگی کشور اشاره کرده و گفته در بند «ه» تبصره ۹ قانون بودجه، بانک‌ها و شرکت‌های دولتی را موظف کردیم یک درصد از هزینه‌های خود را به صندوق اعتباری هنر اختصاص دهند و وزارت فرهنگ تصمیم بگیرد این بودجه فرهنگی کجا صرف شود. در آغاز فعالیت دولت، بودجه وزارت فرهنگ هزارو۲۰۰میلیارد تومان بود و امروز بودجه این وزارتخانه به ۴هزار میلیارد تومان رسیده است. ولی این تبصره ۲۳هزار میلیارد تومان نیز به این بودجه افزوده است. حالا باید دید سهم سینما از این افزایش بودجه در راستای تجهیز سینما و افزایش سالن‌ها چقدر خواهد بود.